มีเบนดาโซล (Mebendazole)

ระบบและอวัยวะที่เกี่ยวข้อง :

ลำไส้  เภสัชกรรม  เภสัชวิทยา 

อาการที่เกี่ยวข้อง :

ยาถ่ายพยาธิ 

บทนำ

ยาถ่ายพยาธิมีเบนดาโซล (Mebendazole) ถูกพัฒนาโดยบริษัทแจนเซ่น (Janssen) ประ เทศสหรัฐอเมริกา มีฤทธิ์ฆ่าพยาธิ/หนอนพยาธิ์ต่างๆอาทิเช่น พยาธิเข็มหมุด พยาธิตัวกลม (เช่น พยาธิไส้เดือน) พยาธิปากขอ พยาธิแส้ม้า เป็นต้น

องค์การอนามัยโลกระบุให้ยามีเบนดาโซลเป็นยาสำหรับสาธารณสุขขั้นมูลฐานของแต่ละประเทศ สำหรับประเทศไทยได้บรรจุยามีเบนดาโซลอยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติเป็นที่เรียบร้อย แล้ว

สมัยวัยเด็ก หลายท่านคงได้ยินผู้ปกครองพูดว่าจะซื้อยาถ่ายพยาธิมาให้ลูกรับประทาน ซึ่ง ผลิตออกมามีรูปลักษณะคล้ายทอฟฟี และทำให้เด็กเชื่อว่าเป็นขนม อาจมีข้อเสียติดตามมา เพราะเด็กๆไม่รู้ว่านี่เป็นยาไม่ใช่ขนม หลายบ้านจึงอาจจะพบเห็นว่าลูกหยิบยามารับประทานเอง ด้วยความเข้าใจผิด ปัจจุบันกฏหมายมีข้อบังคับที่เข้มงวดทำให้ผลิตภัณฑ์ดูมีมาตรฐานมากขึ้น เช่น ยามีเบนดาโซลซึ่งมีรูปแบบบรรรจุภัณฑ์เป็นชนิดรับประทานเท่านั้น

ยามีเบนดาโซลถูกดูดซึมได้ไม่ค่อยดีนักจากระบบทางเดินอาหาร ยาส่วนน้อยที่ถูกดูดซึม เข้าสู่กระแสเลือด จะจับกับโปรตีน 95% จากนั้นจะถูกส่งไปที่ตับเพื่อเปลี่ยนโครงสร้างทางเคมี ร่างกายจะใช้เวลาประมาณ 3 - 6 ชั่วโมงในการขับยาปริมาณ 50% ออกมากับอุจจาระ และส่วน น้อยจะถูกขับออกกับปัสสาวะ

ยามีเบนดาโซลจัดเป็นยาอันตราย เพื่อความปลอดภัยก่อนการใช้ยาควรปรึกษาแพทย์ทุก ครั้ง

ยามีเบนดาโซลมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?

ยามีเบนดาโซลมีสรรพคุณสำหรับฆ่า/ถ่ายพยาธิไส้เดือน พยาธิแส้ม้า พยาธิเข็มหมุด พยาธิเส้นด้าย พยาธิปากขอ โดยสามารถออกฤทธิ์ฆ่าพยาธิหลายชนิดได้ภายในเวลาเดียวกัน

ยามีเบนดาโซลมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

ยามีเบนดาโซลมีกลไกออกฤทธิ์โดยตัวยาจะทำลายการสร้างท่อลำเลียงอาหารภายในลำ ไส้ของหนอนพยาธิ ทำให้ปิดกั้นการดูดกลืนสารอาหารอื่นๆ เช่น น้ำตาลกลูโคลส (Glucose) ส่งผลให้พยาธิขาดสารอาหารและตายในที่สุด

ยามีเบนดาโซลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยามีเบนดาโซลมีรูปแบบการจัดจำหน่าย ดังนี้

• รูปแบบยาเม็ด ขนาดความแรง 100 และ 500 มิลลิกรัม/เม็ด
• รูปแบบยาน้ำ ขนาดความแรง 100 มิลลิกรัม/ 5 มิลลิลิตร

ยามีเบนดาโซลมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยามีเบนดาโซล มีขนาดรับประทาน ดังนี้

ก. ผู้ใหญ่และเด็กที่อายุเกิน 2 ปีขึ้นไป

• สำหรับฆ่าพยาธิตัวกลม (บางครั้งอาจได้ยินชื่อว่า พยาธิหอยโข่ง (Angiostrongylo sis): รับประทานครั้งละ 100 มิลลิกรัม วันละ 2 ครั้งเช้า - เย็น เป็นเวลา 5 วัน
• สำหรับฆ่าพยาธิไส้เดือน (Ascariasis): รับประทานครั้งละ 100 มิลลิกรัม วันละครั้งเช้า - เย็น เป็นเวลา 3 วัน
• สำหรับฆ่าพยาธิปากขอ (Hookworm infection): รับประทานครั้งละ 100 มิลลิกรัม วัน ละ 2 ครั้งเช้า - เย็น เป็นเวลา 3 วัน
• สำหรับฆ่าพยาธิแส้ม้า (Whipworm infection): รับประทานครั้งละ 1 มิลลิกรัม วันละ 2 ครั้งเช้า - เย็น เป็นเวลา 3 วัน
• สำหรับฆ่าพยาธิเข็มหมุด (Pinworm infection): รับประทานครั้งแรก 100 มิลลิกรัมครั้ง เดียว จากนั้นอีก 2 สัปดาห์รับประทาน 100 มิลลิกรัมอีก 1 ครั้ง

ข. ในเด็ก: ในเด็กเล็ก การใช้ยาต้องเป็นคำแนะนำจากแพทย์เท่านั้น

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยามีเบนดาโซล ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรดังนี้

• ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
• มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยาอะไรอยู่ เพราะยามีเบนดาโซลอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรือเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กินอยู่ก่อน
• หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรกและเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยามีเบนดาโซล สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับ การรับประทานยาในมื้อถัดไปไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า

ยามีเบนดาโซลมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ด้วยยามีเบนดาโซลถูกดูดซึมจากระบบทางเดินอาหารได้น้อย จึงพบผลไม่พึงประสงค์ (ผลข้างเคียง) ต่อระบบอวัยวะต่างๆได้ไม่มากเท่าใด ยกเว้นผู้ป่วยที่มีภาวะของโรคตับ สามารถจะพบผลข้างเคียงจากยามีเบนดาโซลได้มากกว่าคนปกติ ซึ่งผลข้างเคียงที่อาจพบได้มีดังนี้

• ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: อาจมีอาการ คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ท้องเสีย
• ผลต่อการทำงานของตับ: หากใช้ยาต่อเนื่องเป็นระยะเวลานานๆ สามารถก่อให้เกิดภาวะตับอักเสบชนิด Granulomatous hepatitis
• ผลต่อระบบเลือด/ระบบโลหิตวิทยา: อาจเกิดภาวะโลหิตจาง
• ผลต่อผิวหนัง: อาจ มีอาการผื่นคัน ลมพิษ
• ผลต่อระบบระบบประสาท: สามารถพบอาการอ่อนแรง และง่วงนอน อาจมีอาการชักเกิดขึ้นได้แต่พบน้อยราย

มีข้อควรระวังการใช้ยามีเบนดาโซลอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยามีเบนดาโซลดังนี้

• ห้ามใช้กับผู้แพ้ยามีเบนดาโซล
• ห้ามใช้ยากับเด็กที่มีอายุต่ำกว่า 2 ปี
• ห้ามใช้กับหญิงตั้งครรภ์และหญิงที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร
• ควรต้องเฝ้าระวังระบบเลือดและตรวจสอบระบบการทำงานของตับกับผู้ป่วยที่ใช้ยานี้ในขนาดสูงๆ
• ห้ามใช้ยาหมดอายุ

***** อนึ่ง

ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมถึงยามีเบนดาโซลด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกชนิด ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ยามีเบนดาโซลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยามีเบนดาโซลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น ดังนี้

• การใช้ยามีเบนดาโซลร่วมกับยาต้านเชื้อแบคทีเรีย/ยาปฏิชีวนะบางตัว อาจก่อให้เกิดอา การของโรค Stevens-Johnson syndrome ซึ่งมีอาการผื่นคันเกิดในบริเวณฝ่ามือ ฝ่าเท้า ในปาก ยาต้านเชื้อแบคทีเรียที่กล่าวถึง เช่น Metronidazole
• การใช้ยามีเบนดาโซลร่วมกับยากันชักบางตัว สามารถทำให้ระดับยามีเบนดาโซลที่ถูกดูด ซึมเข้าสู่กระแสเลือดลดต่ำลง ยากันชักดังกล่าว เช่น Carbamazepine และ Phenytoin

ควรเก็บรักษายามีเบนดาโซลอย่างไร?

ควรเก็บยามีเบนดาโซลที่อุณหภูมิระหว่าง 15 - 30 องศาเซลเซียส (Celsius) เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงสว่าง แสงแดด และความชื้น ไม่เก็บยาในห้องน้ำ และเก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

ยามีเบนดาโซลมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยามีเบนดาโซลที่จำหน่ายในประเทศไทย มียาชื่อการค้าอื่นและบริษัทผู้ผลิต เช่น

ชื่อการค้า	บริษัทผู้ผลิต
Alworm (อัลวอร์ม)	The Forty-Two
Anti-worm (แอนตี้-วอร์ม)	Patar Lab
Benda (เบนด้า)	Thai Nakorn Patana
Bendazole (เบนดาโซล)	Utopian
Big-Ben 500 (บิ๊ก-เบน 500)	Greater Pharma
Drivermide (ไดร์เวอร์ไมด์)	Nakornpatana
Fuben 88 (ฟูเบน 88)	T.O. Chemicals
Fugacar (ฟูกาคาร์)	Janssen-Cilag
Hero-Benson (ฮีโร-เบนสัน)	Heromycin Pharma
K.B. Bendazole (เค.บี. เบนดาโซล)	K.B. Pharma
Masaworm-1 (มาซาวอร์ม-1)	Masa Lab
Meba (มีบา)	Polipharm
Meben (มีเบน)	General Drugs House
Mebenda-P (มีเบนดา-พี)	P P Lab
Mebendazole B L Hua (มีเบนดาโซล บี แอล ฮั้ว)	B L Hua
Mebendazole Community Pharm (มีเบนดาโซล คอมมูนิตี้ ฟาร์ม)	Community Pharm PCL
Mebendazole GPO (มีเบนดาโซล จีพีโอ)	GPO
Mebendazole Utopian (มีเบนดาโซล ยูโทเปี้ยน)	Utopian
Medazole (มีดาโซล)	Asian Pharm
Quemox (ควีม็อก)	YSP Industries
Rid-O-Worm (ริด-โอ-วอร์ม)	New York Chemical
Vagaka (วากาคา)	Atlantic Lab
Warca (วาร์กา)	Pharmasant Lab

บรรณานุกรม

1. http://en.wikipedia.org/wiki/Mebendazole [2014,July26]
2. http://drug.fda.moph.go.th:81/nlem.in.th/sites/default/files/attachments/essential_book_56.pdf [2014,July26]
3. https://mims.com/THAILAND/Home/GatewaySubscription/?generic=mebendazole [2014,July26]
4. http://www.drugs.com/mtm/mebendazole.html [2014,July26]
5. http://www.med.cmu.ac.th/dept/parasite/public/Angiostrongyliasis.htm [2014,July26]
6. http://www.mims.com/USA/drug/info/mebendazole/Mebendazole?type=full&mtype=generic [2014,July26]
7. http://www.drugs.com/drug-interactions/mebendazole.html [2014,July26]