Calcium carbonate

แคลเซียมคาร์บอเนต (Calcium Carbonate)

ระบบและอวัยวะที่เกี่ยวข้อง :

ทั้งตัว  เภสัชกรรม  เภสัชวิทยา 

อาการที่เกี่ยวข้อง :

บทนำ

แคลเซียมคาร์บอเนต (Calcium Carbonate) เป็นสารประกอบที่มนุษย์นำมาใช้ประโยชน์หลายด้าน อาทิ อุตสาหกรรมเหล็ก อุตสาหกรรมผลิตน้ำมัน ขบวนการผลิตผ้าอ้อมสำเร็จรูป ในบางประเทศใช้แคลเซียมคาร์บอเนตปรับความเป็นกลางของแม่น้ำอันมีสาเหตุจากฝนกรด สำหรับทางเภสัชกรรมนักวิทยาศาสตร์ได้นำมาผลิตเป็นยาได้หลายสูตรตำรับ เช่น ยากลุ่มวิตามินบำรุงกระดูก ผสมในสูตรตำรับเพื่อทำเป็นยาลดกรด ยาช่วยย่อย ยาแก้ท้องอืด และยาแก้ท้องเสีย แต่ที่พบมากที่สุดในตลาดยาบ้านเรา จะเป็นรูปแบบของยาบำรุงและเสริมสร้างกระดูก

ธรรมชาติของแคลเซียมคาร์บอเนตไม่ละลายน้ำ บางสูตรตำรับจึงแนะนำให้เคี้ยวยาก่อนกลืน หรือผลิตเป็นผงบรรจุแคปซูลจึงสะดวกกับผู้ที่ไม่ชอบเคี้ยวยา หรือผลิตอยู่ในรูปของยาเม็ดฟู่ที่ต้องละลายน้ำแล้วค่อยดื่ม

หลังรับประทานแคลเซียมคาร์บอเนต ยาส่วนหนึ่งจะถูกดูดซึมเข้าร่างกายและขับออกทางปัสสาวะ ยาบางส่วนที่ไม่ถูกดูดซึมจะขับออกมากับอุจจาระ อย่างไรก็ตามยังต้องเฝ้าระวังการใช้ยาแคลเซียมคาร์บอเนต ด้วยมีผลข้างเคียงและข้อห้ามใช้หลายประการ การใช้ยานี้จึงควรต้องอยู่ภายใต้คำสั่งแพทย์เท่านั้น

ยาแคลเซียมคาร์บอเนตมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?

สรรพคุณของยาแคลเซียมคาร์บอเนต คือ

• ใช้เป็นยาลดกรด บรรเทาอาการกรดไหลย้อน และอาหารไม่ย่อย
• ใช้เป็นยาบำรุงกระดูก (ป้องกันโรคกระดูกพรุน) เสริมสร้างระดับแคลเซียมในกระแสเลือด

ยาแคลเซียมคาร์บอเนตมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาแคลเซียมคาร์บอเนต คือ หลังรับประทาน ตัวยาจะไปทำปฏิ กิริยากับกรดในกระเพาะอาหาร จนมีฤทธิ์เป็นกลาง และเกิดเป็นสารประกอบแคลเซียมคลอไรด์ (Calcium chloride) ซึ่งละลายน้ำได้ดี จึงถูกดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือด เกลือแคลเซียมคาร์บอ เนตเองยังก่อให้เกิดการกระตุ้นให้กระเพาะอาหารหลั่งกรดออกมาได้เช่นเดียวกัน ผู้บริโภคจึงมักได้รับคำแนะนำว่าควรรับประทานยาพร้อมอาหาร หรือหลังอาหาร

ยาแคลเซียมคาร์บอเนตมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

รูปแบบการจัดจำหน่ายของยาแคลเซียมคาร์บอเนต คือ

ก. ยาบำรุงกระดูก ชนิดยาเดี่ยว:

• รูปแบบยาเม็ด ขนาดความแรง 600, 625, 835, 1000, 1250, 1500 มิลลิกรัม/เม็ด
• รูปแบบยาแคปซูล ขนาดความแรง 350, 625, 835 มิลลิกรัม/แคปซูล

ข. ยาบำรุงกระดูกชนิดยาผสมซึ่งมักมีวิตามิน-ดี ร่วมด้วย:

• รูปแบบยาเม็ด ขนาดความแรง 625, 1050, 1500 มิลลิกรัม/เม็ด

ค. ยาลดกรดชนิดยาเดี่ยว:

• รูปแบบยาเม็ด ชนิดเคี้ยวขนาดความแรง 1000 มิลลิกรัม/เม็ด

ง. ยาลดกรด ชนิดยาผสม

• รูปแบบยาเม็ด ขนาดความแรง 80, 187.5, 200, 500 มิลลิกรัม/เม็ด
• รูปแบบยาน้ำ ขนาดความแรง 325 มิลลิกรัม/10 มิลลิลิตร

ยาแคลเซียมคาร์บอเนตมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยาแคลเซียมคาร์บอเนตมีขนาดรับประทาน ดังนี้

ก. รักษากรณีกระดูกพรุน:

• ผู้ใหญ่รับประทาน 2,500 –7,500มิลลิกรัม/วันหลังอาหารโดยแบ่งรับประทาน 2 - 4 ครั้ง/วัน

ข. รักษาภาวะแคลเซียมในเลือดต่ำ:

• ผู้ใหญ่รับประทาน 900 – 2,500 มิลลิกรัม/วัน หลังอาหารโดยแบ่งรับประทาน 2 - 4 ครั้ง/วัน

ค. รักษาภาวะอาการปวด จุกแน่นลิ้นปี่ ด้วยสาเหตุอาหารไม่ย่อย (Dyspepsia):

• ผู้ใหญ่รับประทาน 300 – 7,980 มิลลิกรัม/วัน หลังอาหารโดยแบ่งรับประทาน 2 – 4ครั้ง/วัน ขนาดรับประทานสูงสุดของอาการอาหารไม่ย่อย อยู่ในช่วง 5,500 –7,980 มิลลิกรัม/วัน ไม่ควรใช้ยาติดต่อกันนานเกิน 2 สัปดาห์ เว้นแต่จะมีคำสั่งจากแพทย์

ง. รักษาแผลในกระเพาะอาหาร-ลำไส้:

• ผู้ใหญ่รับประทาน 1,250 - 3,750 มิลลิกรัม/วันหลังอาหารโดยแบ่งรับประทาน 2 - 4 ครั้ง/วัน ทั้งนี้การใช้ยาสำหรับรักษาแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้ หากใช้ยาติด ต่อกันนานเกินไปอาจกระตุ้นกระเพาะอาหารให้หลั่งกรดออกมามากหรือที่เรียกว่า Acid rebound จึง ต้องใช้ยานี้ตามคำแนะนำของแพทย์เท่านั้น

หมายเหตุ:

1. จะเห็นว่าขนาดการใช้ยาแคลเซียมคาร์บอเนตมีขอบข่ายที่กว้าง เหมาะกับผู้ป่วยแต่ละคนซึ่งมีอาการและความรุนแรงของโรคที่แตกต่างกัน ดังนั้นการใช้ยาต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์เท่านั้น
2. การใช้ยาแคลเซียมคาร์บอเนตในเด็ก ต้องอยู่ในการแนะนำของแพทย์เท่านั้น

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาแคลเซียมคาร์บอเนต ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้

• ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
• มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยาอะไรอยู่ เพราะยาแคลเซียมคาร์บอเนต อาจส่ง ผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรือเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กินอยู่ก่อน
• หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลาย ประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรกและเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาแคลเซียมคาร์บอเนต สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า

ยาแคลเซียมคาร์บอเนตมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

สามารถพบผลไม่พึงประสงค์ (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) หลังการรับประทานแคล เซียมคาร์บอเนต ดังนี้ ท้องผูก ผื่นคัน แน่นอึดอัดท้อง หายใจไม่สะดวก อาจพบอาการบวมที่ปาก ริมฝีปาก ใบหน้า และลิ้น รู้สึกสับสน อารมณ์หงุดหงิด ปัสสาวะมาก เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน และอ่อนเพลีย

มีข้อควรระวังการใช้ยาแคลเซียมคาร์บอเนตอย่างไร?

ข้อควรระวังการใช้ยาแคลเซียมคาร์บอเนต ได้แก่

• ห้ามใช้ยานี้กับผู้ที่แพ้แคลเซียมคาร์บอเนต
• ห้ามใช้ยานี้กับผู้ที่มีภาวะเกลือฟอสเฟต (Phosphate) ในกระแสเลือดต่ำ (Hypophos phatemia: อาการ เช่น สับสน กล้ามเนื้ออ่อนแรง)
• ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วยโรคไต หรือมีการทำงานของไตผิดปกติ
• ระวังการใช้ยานี้กับผู้ป่วยในกลุ่มต่อไปนี้ เช่น ผู้ป่วยที่มีภาวะร่างกายสูญเสียน้ำ (ภาวะขาดน้ำ), ผู้ป่วยที่มีภาวะต่อมพาราไทรอยด์ทำงานมากเกินไป, ผู้ป่วยที่มีภาวะเลือดออกในกระ เพาะอาหาร - ลำไส้ (ภาวะเลือดออกในทางเดินอาหาร), และผู้ป่วยที่มีภาวะทางเดินอาหารอุดตัน (ลำไส้อุดตัน)
• ระวังการใช้ยานี้กับผู้ที่เป็นนิ่วในไต หรือผู้ที่มีภาวะท้องผูกเป็นประจำ
• ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยที่มีภาวะแคลเซียมในกระแสเลือดสูง (Hypercalcemia: อาการ เช่น สับสน คลื่นไส้อาเจียน)
• ห้ามใช้ยาหมดอายุ

***** อนึ่ง

ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมยาแคลเซียมคาร์บอเนตด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกชนิด ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ยาแคลเซียมคาร์บอเนตมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาแคลเซียมคาร์บอเนตมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

• หากต้องใช้ยาแคลเซียมคาร์บอเนตร่วมกับวิตามินที่มีธาตุเหล็กเป็นองค์ประกอบ ควรเว้นระยะเวลาการรับประทานยาห่างกัน 2 ชั่วโมงเป็นอย่างต่ำ ด้วยแคลเซียมคาร์บอเนตจะลดประ สิทธิภาพในการรักษาของยาวิตามินดังกล่าว
• การใช้แคลเซียมคาร์บอเนตร่วมกับยาปฏิชีวนะบางตัว จะทำให้ประสิทธิภาพในการต่อ ต้านแบคทีเรียของยาปฏิชีวนะลดต่ำลง หากมีความจำเป็นต้องรับประทานร่วมกันควรหลีกเลี่ยงและเว้นระยะเวลาให้ห่างกัน 2 - 3 ชั่วโมง ยาปฏิชีวนะดังกล่าว เช่น Doxycycline และ Tetra cycline
• การใช้แคลเซียมคาร์บอเนตร่วมกับยาป้องกันโรคหัวใจ อาจส่งผลให้กลไกการทำงานของยาป้องกันโรคหัวใจด้อยประสิทธิภาพลงไป หากมีความจำเป็นต้องรับประทานร่วมกัน อาจต้องปรับขนาดการรับประทานของยาทั้ง 2 กลุ่มนี้ ยาป้องกันโรคหัวใจดังกล่าว เช่น Aspirin
• การใช้แคลเซียมคาร์บอเนตร่วมกับยารักษาความดันโลหิตสูง จะทำให้ประสิทธิภาพในการลดความดันโลหิตด้อยลงไป ต้องทำการปรับขนาดรับประทานของยาทั้ง 2 กลุ่ม ยารักษา ความดันโลหิตสูง เช่น Atenolol, FelodipineTimolol เป็นต้น

ควรเก็บรักษายาแคลเซียมคาร์บอเนตอย่างไร

สามารถเก็บยาแคลเซียมคาร์บอเนตที่อุณหภูมิห้อง บรรจุในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง แดดและความชื้น และเก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

ยาแคลเซียมคาร์บอเนตมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาแคลเซียมคาร์บอเนตที่จำหน่ายในประเทศไทย มีชื่อยาการค้าอื่นและบริษัทผู้ผลิต เช่น

ชื่อการค้า	บริษัทผู้ผลิต
Antidiarrhoeals for Children Srichand (แอนไทไดอะเรียส์ ฟอร์ ชิลเดร้น ศรีจันทร์)	Srichand
BayCal (เบแคล)	Bayer HealthCare Consumer Care
Bismocane (บีสโมแคน)	Chinta
Bo-Ne-Ca (โบ-เน-กา)	ST Pharma
Ca-C 1000 Sandoz (ซีเอ-ซี 1000)	Novartis
Calcanate (แคลเคเนท)	ST Pharma
Calcanate with D (แคลเคเนท วิท ดี)	ST Pharma
Calcap (แคลแคป)	Osoth Interlab
Calcar (แคลคาร์)	Unison
Calcinol-1000 (แคลซีนอล-1000)	Raptakos
Calcinol-RB (แคลซีนอล-อาร์บี)	Raptakos
Calcium 334 (แคลเซียม 334)	T. Man Pharma
Calcium Central Poly (แคลเซียม เซ็นทรัล โพลี)	Pharmasant Lab
Calcium Effervescent Slovakofarma (แคลเซียม เอฟเฟอร์เวสเซนท์ สโลวาโกฟาร์มา)	Unison
Calcium Medicine Products (แคลเซียม เมดิซิน โพรดักซ์)	Medicine Products
Calcium T.O. (แคลเซียม ที.โอ.)	T.O. Chemicals
Calcium-Sandoz Bonacal (แคลเซียม-แซนดอส โบนาแคล)	Novartis
Calcium-Sandoz Forte (แคลเซียม-แซนดอส ฟอร์ด)	Novartis
Calcium-Sandoz Forte + D (แคลเซียม-แซนดอส ฟอร์ด + ดี)	Novartis
Calhof (แคลฮอฟ)	Pharmahof
Calmate 600 (แคลเมท 600)	Kenyaku
Calmax (แคลแม็ก)	Great Eastern
Cal-Os (แคล-ออส)	Siam Bheasach
Cal-Os Chew (แคล-ออส ชิว)	Siam Bheasach
Cal-Os Plus D (แคล-ออส พลัส ดี)	Siam Bheasach
Calsum (แคลซัม)	Sriprasit Pharma
Caltab (แคลแทบ)	Millimed
Caltab Plus (แคลแทบ พลัส)	Millimed
Caltab W/ Vitamin D (แคลแทบ ดับเบิ้ลยู/วิตามิน ดี)	Millimed
Calthicon (แคลทิคอน)	Pharmasant Lab
Caltrex (แคลเทร็ก)	The United Drug (1996)
Cal-ups (แคล-อัพส์)	T. Man Pharma
Cal-ups Join (แคล-อัพส์ จอยน์)	T. Man Pharma
Cal-ups Choco (แคล-อัพส์ ช็อกโก)	T. Man Pharma
Cal-ups-D (แคล-อัพส์-ดี)	T. Man Pharma
Cal-ups-D-Soy (แคล-อัพส์-ดี-ซอย)	T. Man Pharma
Carbocal (คาร์โบแคล)	Unison
Carbocal-D 1000 (คาร์โบแคล-ดี 1000)	Unison
Gaviscon Dual Action (กาวิสคอน ดูออล แอคชั่น)	Reckitt Benckiser
GPO Cal (จีพีโอ แคล)	GPO
Kal-Cee Orange/Grape (แคล-ซี ออเร้น/เกรป)	B L Hua
KAL-fort (แคล-ฟอร์ด)	B L Hua
Magesto-F (มาเจสโต้-เอฟ)	Takeda
Malugel (มาลูเจล)	Charoen Bhaesaj Lab
Mesto-Of (เมสโต-ออฟ)	Pond’s Chemical
Nataral (แนทารอล)	Kenyaku
OB Cal (โอบี แคล)	P P Lab
Oskept (ออสเคพท์)	Charoon Bhesaj
Patar Kal (พาต้าร์ แคล)	Patar Lab
Pharcal (พาร์แคล)	Community Pharm PCL
Phocium (โพเซี่ยม)	Pharmasant Lab
Prima-Cal (พรีมา-แคล)	NuPharma & HealthCare
T-Bon (ที-บอน)	T.O. Chemicals
Topper-M (ท็อปเปอร์-เอ็ม)	Chinta
V-Calcium 1000 (วี-แคลเซียม 1000)	V S Pharma
Vinatal (วีนาทอล)	British Dispensary (L.P.)
Vitana-EZ (วีทานา-อีซี)	Kenyaku
Ziga Cal Ultra 1000 (ซิก้า แคล อัลตร้า 1000)	Berich

บรรณานุกรม

1. https://www.mims.com/Thailand/drug/search/calcium%20carbonate [2014,June5]
2. http://en.wikipedia.org/wiki/Calcium_carbonate [2014,June5]
3. http://www.webmd.com/drugs/mono-2123-CALCIUM+CARBONATE+ANTACID+-+ORAL.aspx?drugid=579&drugname=calcium+carbonate+oral [2014,June5]
4. https://www.mims.com/THAILAND/Home/GatewaySubscription/?generic=calcium+carbonate [2014,June5]
5. http://www.drugs.com/dosage/calcium-carbonate.html#Usual_Adult_Dose_for_Osteoporosis [2014,June5]
6. http://www.drugs.com/sfx/calcium-carbonate-side-effects.html [2014,June5]
7. http://www.webmd.com/drugs/mono-139-CALCIUM+SUPPLEMENTS+-+ORAL.aspx?drugid=579&drugname=Calcium+Carbonate+Oral&pagenumber=5 [2014,June5]
8. https://online.epocrates.com/u/103330/calcium+carbonate/Contraindications+Cautions [2014,June5]
9. http://www.drugs.com/drug-interactions/ascorbic-acid-carbonyl-iron-with-calcium-carbonate-3397-0-464-0.html [2014,June5]
10. http://www.healthcentral.com/osteoporosis/r/medications/calcium-carbonate-oral-579/dosage